چرا مغز بعضيها درپيري هشيار است؟

ایرنا-زماني كه پيري حافظه را مختل مي‌كند، مغز برخي افراد با عمل انطباق تيزي و هشياري خود را حفظ مي‌كند. اكنون دانشمندان مي‌خواهند به راز توانايي مغز اينگونه افراد پي ببرند تا براي كساني كه مي‌خواهند در دوران پيري هم حافظه قوي داشته باشند، راهي بيابند. به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس از واشنگتن، اين تاثيرات نه به علت بيماري آلزايمر بلكه ناشي از روند طبيعي پيري است. تحقيقات جديد روشن كرده است حافظه و ساير عملكردهاي مغزي با بالا رفتن سن حتي در افراد سالم نيز كاهش مي‌يابد.

دكتر دنيس پارك مدير مركز ذهن‌هاي سالم دانشگاه ايلي‌نويز در جمع متخصصان مغز اين سوال را مطرح مي‌كند كه "چگونه يك فرد مغز خود را در برابر تاراج زمان نيرومند مي‌كند؟" با توجه به پير شدن جمعيت يافتن پاسخ اين سوال اهميت زيادي يافته است. فردي كه امروز ‪ ۶۵‬سال سن دارد احتمالا تا ‪ ۸۳‬سالگي عمر خواهد كرد. بهبود مراقبتهاي بهداشتي به اين معناست كه افرادي كه در دهه پنجم عمر خود هستند دستكم ‪ ۴۰‬سال ديگر زنده مي‌مانند.
اين مسئله مسئله مهم بهداشت عمومي است.
در اين زمينه سرنخ‌هاي جالبي از كشفيات مغز برخي افراد مسن آسيب‌هاي ناشي از پيري را دور مي‌زند، هنگامي كه مسيرهاي قديمي نابود مي‌شوند مسيرهاي جديدي مي‌سازد.
دكتر ريچارد هادس مدير موسسه ملي پيري كه برگزاركننده اين نشست بوده است، تلاش براي دستيابي به اين توانايي را خيالپردازي نمي‌داند.
ورزشهاي ساده بدني ظاهرا همانقدر كه براي جسم مفيد است براي مغز نيز مفيد است.
بازيهاي فكري و استفاده از داروهايي كه ارتباط شبكه مغز را بهتر حفظ مي‌كنند، از ديگر روشهاي تقويت‌كننده مغز است. در آزمايشهاي انجام شده بر روي يك قرص قديمي ضد فشارخون به نام "‪ "guanfacine‬مشخص شد اين دارو حافظه را در ميمونها و موشهاي پير تقويت مي‌كند، اما هنوز در انسانهاي مبتلا به مشكلات حافظه آزمايش نشده است.
فرق بين پيري طبيعي با علايم آلزايمر براي سالمنداني كه نسبت به فراموشي‌هاي دوره‌اي نگران هستند، موضوع مهمي است. علم نمي‌تواند با قاطعيت تفاوت اين دو را بيان كند، اما ظاهرا تفاوتهاي مشخصي وجود دارد.
يك مغز سالم يك مغز انبوه و پرپشت است. رشته‌هاي شاخه مانند از انتهاهاي سلول‌هاي مغزي امتداد يافته و امكان ارتباط سلولها را با يكديگر ميسر ساخته است. هر چقدر چيزهاي بيشتري ياد بگيريد ارتباطات بيشتري در مغز شكل مي‌گيرد.
آلزايمر ياخته‌هاي عصبي را مي‌كشد و سلولها و ارتباطات سلولي از بين مي‌روند.
دكتر كارول بارنس از دانشگاه آريزونا مي‌گويد در پيري طبيعي سلولهاي ياخته‌هاي عصبي نمي‌ميرند، بلكه كوچك شده و به شاخه‌هاي كوچك باريك تبديل مي‌شوند. سلولهايي كه ارتباط كمتري با ساير سلولها دارند پيام‌رساني براي آنها سخت‌تر مي‌شود. بطور مثال شخص اسم افراد را مي‌داند، اما نمي‌تواند آن را به خاطر آورد.
ظاهرا آلزايمر قسمت متفاوتي را در هيپوكامپ يعني مركز حافظه مغز كه پيري از آنجا آغاز مي‌شود هدف قرار مي‌دهد.
براي مقابله با اين تاثيرها دو ظرفيت وجود دارد.

* ذخيره ادراكي
بعضي از مغزها قبل از آنكه علايم آلزايمر ظاهرا شود، حملات زيادي را تحمل مي‌كنند كه پديده ذخيره ادراكي ناميده مي‌شود. در واقع كالبدشكافي‌ها نشان داده است ‪ ۲۰‬تا ‪ ۴۰‬درصد سالمنداني كه هيچ گونه اختلال مغزي را نشان نداده‌اند مغز آنها مملو از پلاك‌هايي است كه مشخصه بيماري آلزايمر است.
احتمالا مغز اين افراد به حدي انبوه و پرپشت است كه وقتي برخي ياخته‌ها مي‌ميرند بازهم ياخته‌هاي كافي براي ادامه فعاليت وجود دارد.

* انطباق
در انطباق، مغز زماني كه مسيرهاي قديمي از فعاليت بازمي‌ايستند، سازگاري يافته و تغيير مسير مي‌دهد و از مسيرهاي ديگر استفاده مي‌كند.
اسكن‌هاي مغزي نشان داده است مغز جوانترها هنگام انجام يك كار، از شبكه‌هاي عصبي متفاوت با سالمندان استفاده مي‌كنند.
دانشمندان ورزش بدني را تجويزي براي تقويت مغز مي‌دانند كه تاثير آن به اثبات رسيده است. هنگامي كه افراد ‪ ۷۲‬ساله برنامه پياده‌روي سه روز در هفته را آغاز كردند حافظه آنها بهبود يافت و اسكن‌هاي پيشرفته نشان داد الگوهاي فعاليت مغز در اين افراد به جوانان شباهت پيدا كرده است.
افرادي كه تحصيلات بالاتر، مشاغل پرچالش و زندگي اجتماعي پربار دارند از ذخيره ادراكي بيشتري در مقايسه با ساير افراد برخوردارند.
جيكاب استرن دانشمند علوم اعصاب دانشگاه كلمبيا مي‌گويد هيچوقت براي ايجاد اين ذخاير دير نيست.
انجام هر فعاليتي از حل جدول معما تا برنامه‌هاي رايانه‌اي مخصوص تمرين مغزي توصيه شده است، اما كارايي هيچكدام از آنها به اثبات نرسيده است. دانشگاه جانز هاپكينز يك تحقيق بزرگ تجربه گروه در دست انجام دارد كه داوطلبان سالمند ‪ ۱۵‬ساعت در هفته به دانش آموزان آموزش مي‌دهند تا تاثير تحريك درازمدت در مغز پيرها را بيابند.
در مورد دارو، شركتها نسبت به آزمايش داروها براي مغزهاي پير سالم كه مي‌تواند عوارض جانبي ايجاد كند تمايلي نداشته‌اند. اما مطالعات حيواني نشان مي‌دهد دوز پايين استروژن و داروهايي كه پيام رساني مغز را تقليد مي‌كنند يا افزايش مي‌دهند نويدبخش هستند.
داروي قديمي فشار خون اكنون به عنوان درمان بالقوه اختلال عدم تمركز در كودكان مورد مطالعه قرار دارد. اين دارو در همان ناحيه مغز يعني قشر پيشاني اثر مي‌كند كه مغز پيرها در آن تشكيل شبكه‌هاي جديد مي‌دهد.
امي آرنستن عصب زيست عصب شناس دانشگاه ييل مي‌گويد اگر اين دارو در يك كودك شش ساله موثر باشد در سالمندان نيز اثربخش خواهد بود.