اصطلاحات گیلکی 2

a per mardanie a gerieyam kudani



ا پئر مردنیه ا گریه یم کودنی


این پدر مردنی است و این گریه هم کردنی


به هر صورت انجام می شود


a pile ki adam, lâre turba mane


ا پیله کی آدم، لاره توربه مانه


آدم به این بزرگی، مانند ترب پوک، بی بو وبی خاصیت است


اشاره به بی مصرف بودن کسی دارد


eterâm bukun, eterâm bidin


اترام بوکون، اترام بیدین


احترام بگذار، احترام ببین


احترام بگذار تا احترام ببینی


arbâbe xâne âquz ziâde, tani bišmâri amâ natani usâni


ارباب خانه آغوذ زیاده، تنی بیشماری اما نتنی اوسانی


در خانه ارباب گردو فراوان است، می توانی بشماری ولی نمی توانی برداری


هر چیز برای خودش حساب کتابی دارد


arbâb xu nokara sâguze zây baxše


ارباب خو نوکره ساگوزه زای بخشه


ارباب به نوکرش توله سگ هدیه می دهد


از ارباب یا صاحب ثروت چیزی نمی ماسد


az u tuman bakan-dane


از او تومان بکندانه


از آن شلوار کنده هاست


از آن آبرو بر ها است


az u karde kârdekârâne


از او کردکارانه


از آن سرد و گرم چشیده هاست و کار کرده هاست


az çanasi je xu kun vigire xu dahan degâne


از چنسی جه خو کون ویگیره، خو دهن دگانه


از خساست، از کون خود در می آورد و در دهان خود می گذارد


خیلی خسیس است


az hajhajiyam kirâye xâne fagire


از حج حاجی ام کرایه خانه فگیره


از پرستو هم کرایه خانه می گیرد


خیلی خسیس است


az asal širin tar taryake mufte


از عسل شیرین تر تریاک موفته


از عسل شیرین تر تریاک مفت است


مال مفت شیرین است


az qorsi hamadân qiše mane


از قرصی همدان قیشه مانه


از فرط محکمی مانند چرم همدان است


بسیار محکم و با دوام است


az gul çi bidem ta az gulâbeš bidinam


از گول چی بیدم تا از گولاب بیدینم


از گل چه خیری دیده ام تا از گلابش دیده باشم


از پدر چه خیری دیده ایم تا از فرزندش ببینیم


az lâqari ani dumâqa bigiri ani gardan orsofe


از لاغری انی گردنه بیگیری انی گردن اورسفه


از بکه لاغر مردنی است دماغش را بگیری گردنش پاره می شود


دماغش را بگیری نفسش بالا می آید- کم زور است


az lâqari mai xuške qâziâna mâne


از لاغری مائی خوشکه غازیانه مانه


از بس که لاغر است مانند ماهی دودی غزیان است


خیلی لاغر است


az vas putexulie, i man bajam ani sar fukuni , itayam bijir finive


از بس پوته خولیه، ای من بجم انی سر فوکونی، ایتایم بیجر فینیوه


صورتش از بس مهر آبله دارد، هر آینه یک من برنج هم روییش بریزی، یک دانه هم پائین نمی افتد


سابقه اش خیلی خراب است، به این راحتی پاک نمی شود


asb nihe nâl bihe


اسب نیهه نال بیهه


اسب نخریده است، نعل اسب را خریده است.


کار بیموقع کرده است


asb a guma kude, ani noqte re garde


اسبه گومه کوده، انی نوقطه ره گرده


اسب را گم کرده است، دنبال افسارش می گردد.


اصل را ول کرده به فرع چسبیده است


asbe re xâš fukune, sage re vâš


اسبه ره خاش فوکونه، سگه ره واش


برای اسب استخوان می گذارد، برای سگ علف


اشاره به این که کار را اشتباه، غلط، یا بیجا انجام دادن


asbi ki çel salgi nâl bebe, uni savare ruze qiâmate re xobe


اسبی که چل سالگی نال ببه، اونی سواری روز قیامت ر خوبه


اسبی که چهل سالگی نعل شود، سواری اش به درد روز قیامت می خورد


هر چیز به وقتش نیکوست، اشاره به کار بی موقع


age ti qulâm sarebâne, dane ki šutura koye buxusane


اگه تی غولام ساربانه، دانه کی شوتوره کویا بوخوسانه


اگر مخلصت ساربان است، می داند شتر را کجا بخواباند


نشانی به کار بلد بودن گوینده


age xai bimiri bi bahâne, buxur mâst o jukul- u hindevâne


اگه خوایی بیمیری بی بهانه، بوخور ماست و جوکول و هیندوانه


هر گاه میل داشتی بی سر و صدا بمیری، ماست و جوکول(برنج سبز تازه) و هندوانه را با هم بخور


age xir dâšti ti nâm bost xeyrolâh


اگه خیر داشتی، تی نام بوستی خیراله


اگر خیر داشتی نامت را خیراله می گذاشتند


خیرت به کسی نمی رسد


age mara dâre je jalâni, handem fanigiram


گر مرا داره جی جلانی، هن دم فانگیرم


اگر مرا از درخت هم آویزان کنی، باز هم نمی گیرم


نوعی تعارف


aman ame pere safre bideim


امان امی پئره سفره بیده ئیم


ما رنگ سفره پدرمان را دیده ایم


آنقدر ها هم که فکر کرده ای، ندید بدید نیستیم


aman baškaste xâlim


امان بشکسته خالیم


ما شاخه شکسته درخت هستیم


از ما گذشته، اشاره به کهولت و پیری


aman daryâ bazakim


امان دریا بزاکیم


ا زاده دریا هستیم


اشاره به دریا دل بودن


aman daryâ bidekim


امان دریا بیدکیم


ما دریا دیده ایم


ما سرد و گرم روزگار چشیده ایم


aman ti namak buxurdeyim


امان تی نمک بوخورده ایم


ما نمک خورده سفره تو هستیم


به گردن ما حق داری، نمک پرورده تو هستیم


ame pul mage seke nare


امه پول، مگه سکه ناره؟


پول ما مگر سکه ندارد؟


ما را داخل آدم حساب نمی کنی؟


ami xâli sare re darâr boboste


امی خالی سرره درار بوبوسته


درار(طعم دهنده ای همچون نمک) روی آلوچه ما شده


مزاحممان است، اسباب زحمت ما را فراهم کرده


ami sar bobo âstane gamaj


امی سر بوبو آستانه گمج


سر ما همچون گمج(یک نوع ظرف برای پخت و پز) آستانه شده است


اشاره به حرف زدن و ایجاد سرو صدای زیاد


ami mazâre sar dinirin, fatehe xâni ti piškeš


امی مزار سر دینیرین، فاتحه خانی تی پیشکش


روی قبر ما نرین، فاتحه خوانی پیش کشت


اشاره به این که کسی برای کسی بخواهد کاری انجا دهد، ولی پشت سر هم اشتباه کند و کارها را برعکس انجام دهد


an be un dar


ان به اون در


این به آن در


زدی ضربتی ضربتی نوش کن


an çel an panja, de vasti murdan


ان چل، ان پنجا، د واستی موردن


این چهل سالگی، این هم پنجاه سالگی، دیگر وقت مردن است


handi bugu tâ ti kun begab baye


هندی بوگو تا تی کون بگب بایه


اینقدر بگو تا کونت به حرف آید که: بس است


خفه شو


anqazar dâre ki ani dumâq pare five


انقذر داره کی انی دوماغ پره فیوه


آنقدر ثروت دارد که از سوراخ های دماغش بیرون می زند


anam xu kalma fukude


انم خو کلمه فوکوده


این هم بالاخره کرم خودش را ریخت


بالاخره کار خودش را کرد


ane bujura gifte bokobaste be zimin


انه بوجوره گیفته، بوکوبسته به زیمین


اورا بالا برد و به زمین کوفت


از کسی پشت سر هم تعریف کرد و به یکباره حرف های قبلی اش را درباره او نفی کرد


ane bošoste bana kenâr


انه بوشوسته بنه کنار


اورا شست و کنار گذاشت


هر چه از دهنش در می آمد نثارش کرد


ane rab-u-rub hali nie


انه رب و روب حالی نیه


اهل مراعات نیست


ani ki dini darzana darzane


انی کی دینی، درزنه درزنه


این را که می بینی از سوراخ وزن هم عبور می کند


خیلی زرنگ و کاردان است


ani baj vajor dâre


انی بج واجور دره


برنجش هنگام پختن قد می کشد


خرش می رود


ani jâna subul dakafte


انی جانه سوبول دکفته


کک به تنش افتاده است


خیلی ورجه وورجه می کند


ani çum âzad dâre tâvade


انی چوم آزاد داره تاواده


چشمش درخت آزاد را می اندازد


چشم خیلی شوری دارد


ani harf manât nie


انی حرف منات نیه


حرفش منات(اسکناس معتبر روسیه تزاری که در قدیم در گیلان در گردش بود) نیست


حرفش اعتباری ندارد


ani xâb ani dase tan dare


انی خواب انی دسته تان دره


خوابش کف دستش است


همچین که سرگذاشت خرخرش هواست


ani dusti bâqâla puste


انی دوستی باقلا پوسته


دوتی اش مانند پوست باقلا(نازک) است


روی دوستی اش نمی شود حساب کرد


ani dusti xarse dustie mane


انی دوستی خرسه دوتیه مانه


دوستی اش همچون دوستی خرس است


دوستی اش به آدم آسیب می رساند، دوستی خاله خرسه در زبان فارسی


ani dila anâre šâvar baze


انی دیله اناره شاوار بزه


انار شاهوار دلش را زده است


خوشی زیر دلش را زده است


ani den kafâre xaye


انی دئن کفاره خایه


دیدنش کفاره می خواهد


دیدنش شر است


ane re duqo dušâb itaye


انه ره دوغ و دوشاب ایته یه


در نظرش دوغ و دوشاب یکی است


همه را به یک چشم می نگرد، تبعیض قائل نمی شود


ani aql ani çume tan dare


انی عقل انی چومه ن دره


عقلش به چشمش است


ani vasoxaste adam, sad sal paki nare


انی واسوخسته آدم، صد سال پاکی ناره


کسی که تنه اش به تن او بخورد تا صد سال پاکی ندارد


از آن آم های پست فطرت و جنجالی است


eu dunyâye ki bide


او دونیایه کی بیده؟


آخرت را که دیده است؟


دم را دریاب


aval ti barâriye sabet bukun, bad ersie gaba bazan


اول تی براریه ثابت بوکون، بعد ارثیه گب بزن


اول برادریت را ثابت کن، بعد حرف ارثیه را بزن


un dimište, tu çere vališti


اون دیمیشته، تو چره والیشتی؟


اون شاشید، تو چرا لیس زدی


او یک کار اشتباعی کرد، تو چرا پی او را گرفتی؟


un nese, uni xudâ ki ise


اون نسه، اونی خوا کی ایسه


او نیست، ولی خدایش که هست


une xuda baze, tu de nava zen


اونه خودا بزه، تو د نوا زن


او را خدا زده، تو دیگر نزن


مردی نبود فتاده را پای زدن


uni dasto pâya dabadi, han dem xu kara kune


اونی دست و پایه دبدی ، هندم خوکاره کونه


دست و پایش را ببندی، بازهم کارش را خواهد کرد


itâ ti sar, itâ sake sar


ایتا تی سر، ایتا تی سکه سر


سر تو و سر سگ یک است


قسم به سر تو و سر سگ


ita das sedâ nare


ایتا دس صدا ناره


یک دست صدا ندارد


ita kafše lange biyâfte, vapurse çere mardom pâberande gardidi


ایته کفشه لنگه بیافته، وپورسه چره مردوم پابرنده گردیدی


یک لنگه کفش پیدا کرده و می پرسد چرا مردم پابرهنه قدم می زنند


وای به حال روزی که گدا پولدار شود


ita noxurama va tarsan, ita pâ nošomaka


ای تا نوخورمه وا ترسن، ایتایم پانوشومکا.


یکی از آدمی که می گوید نمی خورم باید ترسید و یکی از آدمی که می گوید پا نمی شویم


برخی از نه ها درست مفهوم و کاربرد برعکس دارند


i dasgi fade, du dasgi fagire


ای دسگی فده، دو دسگی فگیره


با یک دست می دهد و با دو دست می گیرد


یکی می دهد و دوتا می گیرد


i sâl bušum târam, haft sâl garmi dâram


ای سال بوشوم طارم، هفت سال گرمی دارم


یک سال به طارم رفتم و هفت سال گرمی دارم


اشاره به کاری که کردن آن سال ها آدم را گرفتار می کند


ilâhi nân savare bebe tu piade


ایلاهی نان سواره ببه، تو پیاده


الهی نان سواره باشد، تو پیاده


همیشه به دنبال نان باشی


imsâle çiçini pârsâle çiçinie ge jinjir jis


ایمساله چیچینی پارساله چیچینیه گه: جینجیر جیس


گنجشک امسال به گنجشک پارسال می گوید: فسقلی


فلانی کارش به جایی رسیده که حالا مارا هم قبول ندارد


inafare re bimir ki un tere tab bukune


اینفر ره بیمیر کی اون تره تب بوکونه


برای کسی بمیر که برای تو تب کند


ivâr ku sara râkune ivâr mu sare


ایوارکوسره را کونه، ایوار موسره


یک بار از روی کوه می رود یک بار از روی مو


به خلقش اعتمادی نیست. آدمی حالی به حالی است.


ani lâhâf tâze boboste


انی لاحاف تازه بوبوسته


لاحافش تازه شده


زنش مرده، زن جدیدی گرفته