خشکی چشم

وجود اشک برای فعالیت طبیعی چشم‌ها ضروری است چون باعث ایجاد یک سطح صاف و صیقلی برای عبور نور به داخل چشم می‌شود، احساس راحتی و لغزندگی در پلک زدن را فراهم می‌کند و علاوه بر آن، قسمتی از اکسیژن قرنیه از اشک گرفته می‌شود که مقداری نیز مواد ضدمیکروبی دارد.




دکتر افسر فراهانی‌دستجانی، جراح و متخصص چشم به «جام‌جم» می‌گوید: اشک از سه لایه تشکیل شده است که به ترتیب از خارج به سمت داخل عبارتند از لایه چربی، لایه آبکی و لایه موسینی.


به گفته وی، لایه چربی از غدد چربی موجود در پلک‌ها، لایه آبکی از غدد ترشحی اشک و لایه موسینی از سلول‌های مخاطی داخل مخاط ملتحمه ترشح می‌شود.


این چشم پزشک با بیان این که خشکی چشم که از اختلال در تولید اشک و یا تبخیر بیش از حد آن ناشی می‌شود، امروزه به یک بیماری بسیار شایع تبدیل شده است، می‌افزاید: اختلال در تولید اشک می‌تواند در اثر اختلال در هر ۳ لایه چربی، آبکی و موسینی باشد.


وی عنوان می‌کند: گاهی تبخیر بیش از حد اشک می‌تواند در اثر مشکلات پلکی، قرارگیری نامناسب پلک و چشم و یا ناشی از بیماری بلفاریت باشد.


● علل خشکی چشم:


علل خشکی چشم به چند دسته اختلالات لایه موسینی، اختلالات لایه چربی، اشکالات سطح پلک‌ها و نحوه قرارگیری آنها تقسیم می‌شود و برخی از بیماری‌ها همچون اشکالات مادرزادی غدد اشکی، برخی از بیماری‌های روماتیسمی، لنفوم، لوکمیا، اوریون، ضربه به غدد اشک و برخی از داروها می‌توانند خشکی چشم را ایجاد کنند.


دکتر فراهانی‌دستجانی می‌گوید:‌ با بالا رفتن سن، تولید قسمت آبکی اشک کاهش پیدا می‌کند ولی آنقدر که باعث ایجاد علائم شدید شود، نیست.


این چشم پزشک علل مربوط به اختلالات لایه موسینی اشک را شامل کمبود ویتامینA و برخی از بیماری‌های مخاطی و صدمات شیمیایی ناحیه ملتحمه ذکر می‌کند و علل مربوط به اختلالات چربی را مواردی همچون بلفاریت‌ها (التهاب لبه پلک‌ها) و اختلالات غدد چربی برمی‌شمارد.


تحقیقات نشان می‌دهد پلک زدن برای پخش یکنواخت اشک ضروری است و قرارگیری مناسب پلک‌ها در مقابل چشم نیز باید مناسب باشد تا فعالیت اشک به صورت کافی و سالم انجام شود. در این میان چسبندگی‌های پلکی، در برخی از بیماری‌های پوستی مخاطی و سوختگی‌های شیمیایی و صدمات نیز منجر‌به‌ایجاد اختلال در پلک زدن می‌شود.


● علائم بیماری:


حساس بودن چشم، خشک شدن، احساس جسم خارجی در چشم، خارش و ترشحات موسینی از علائم و نشانه‌های خشکی چشم محسوب می‌شود.


به گفته این جراح متخصص، علائم خشکی چشم در فصل سرد سال زمانی که گرم‌کننده‌های داخل منزل روشن هستند، بیشتر می‌شود و وزش باد، تاری دید و ترس از نور هم می‌تواند این وضعیت را تشدید کند.


وی متذکر می‌شود، علائم خشکی چشم عمومی هستند و در بسیاری از بیماری‌ها دیده می‌شوند. به همین دلیل بیمار باید این موقع معاینه شود تا با انجام تست‌های تشخیصی، بتوان علت خشکی چشم وی را روشن کرد.


اگر عاملی زمینه‌ای، خشکی چشم را ایجاد کرده باشد، این عامل باید رفع شود و در کنار آن باید از قطره‌های اشک مصنوعی استفاده کرد، مثلا فردی که مبتلا به بیماری بلفاریت است ضمن استفاده از قطره اشک مصنوعی، باید عامل زمینه‌ای (بلفاریت) را نیز درمان کند که عمدتا درمان طولانی‌مدت ولی نتیجه‌بخش خواهد بود.


دکتر فراهانی‌دستجانی با اشاره به نقش موثر تغذیه در این بیماری، یکی از دلایل اختلال در لایه موسینی را کمبود ویتامینA ذکر کرده و می‌افزاید: افرادی که دارای خشکی چشم هستند در صورت تمایل استفاده از لنز، باید از لنزهای خاص استفاده کنند و تحت نظر پزشک، در فواصل کوتاه، چشم و لنزشان بررسی شود.


گفته می‌شود در برخی از بیماری‌ها، خشکی چشم، جزئی از مجموعه بیماری است مثلا در بیماران روماتیسمی خشکی چشم جزئی از این مجموعه است بنابر این باید چشم‌ها در فواصل دوره‌ای منظم چک و در صورت لزوم اشک مصنوعی دریافت کنند.


این چشم‌پزشک خاطرنشان می‌کند: در بسیاری از اعمال جراحی چشم، به دلیل برش روی قرنیه، احتمال کاهش تولید اشک وجود دارد بنابر این پس از معاینه در صورت ایجاد خشکی چشم باید اشک مصنوعی به صورت کمکی دریافت شود.وی با اشاره به این که اختلالات لبه پلک نیز می‌تواند منجر به ایجاد خشکی چشم شود، استفاده از برخی مواد آرایشی که در فعالیت غدد چربی اختلال ایجاد می‌کنند را یکی دیگر از عوامل به وجود آورنده خشکی چشم برمی‌شمارد.


● توصیه‌های کلی:


سعی کنید در طول روز مایعات کافی بنوشید و از قرار گرفتن در معرض گردوغبار و دودسیگار بپرهیزید.


بهتر است در محیط‌های خشک و هوای طوفانی از عینک آفتابی طبی استفاده کنید و در فصول سردسال که وسایل گرمازا در منزل روشن است، دستگاه بخور فراموش نشود هیچ‌گاه چشم‌ها را نمالید چراکه با مالیدن، چشم‌ها تحریک می‌شوند.


پزشکان